Bijzondere beroepen en personen
Laatst bijgewerkt op:
Lijst met bijzondere beroepen gevonden in de aktes van dit project zie ook
hier op de site van Velehanden.
aanspreker:
een persoon, die de familie en vrienden van de overledene ter begrafenis nodigt, diens dood aan de huizen aanzegt en verder met de bediening der begrafenis belast is. Hij wordt ook aanzegger, boodschapper, doodbidder, groefbidder,kraai, leedaanzegger, lijkbidder of nodiger genoemd.
amanuensis
Assistent op natuurkundig, biologisch en/of scheikundig terrein op een school of in een laboratorium. De term kan ook naar een klerk of secretaris verwijzen. (bron: Wikipedia)
arbeider telegrafist
lijkt een rang in de loopbaan van een personeelslid van een spoorwegbeambte: voorbeeld van het verloop van een loopbaan
Loopjongen, hulparbeider, waarnemend arbeider, arbeider rangeerder, arbeider telegrafist
gevonden op de site van de Noordoosterlocaalspoorweg-Maatschappij
arrondissementsdeurwaarder
Uitleg (arrondissements)deurwaarder
lees hier over arrondissement
bakenmeester(rijks-):
is verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud van bakens, lichtboeien en andere navigatie-instrumenten. Hij is tevens verantwoordelijk voor het inspecteren, repareren en onderhouden van deze apparatuur om ervoor te zorgen dat ze goed werken. hij werkt ook de navigatiekaarten bij en markeert de locaties van de bakens.
baker
een soort kraamverzorgster. Ze begeleidde de vroedvrouw en was al een paar dagen voor de bevalling in huis. Ieder dorp had in de twintigste eeuw verschillende bakers. Bron: wikipedia.
barbier
Een barbier houdt zich bezig met het scheren, knippen en verzorgen van baarden en snooren. Tevens is hij vaak herenkapper.
betonvlechter
Een betonstaalvlechter of ijzervlechter is een bouwvakker die op de bouwplaats wapeningen maakt voor betonconstructies zoals funderingen, vloeren, wanden, kolommen of lateien.
bevolkingsagent
Controleert de bevolkingsregisters
bezembinder
bierbottelaar
lees over het café te Linde bierhandel en bottelarij
Oud Aalten
ble(e)kersknecht
zie post van Ida over de blekerijen dd 25-08-2023
borstelmaker
Maakte bezems van varkenshaar, stevige straatbezems, schrobborstels, handborstels of varkenshaarkwasten. En meer, want hij levert ook handwerk. Bijvoorbeeld borstels om afvoeren mee schoon te maken, of hele fijne borstels voor het reinigen van reageerbuisjes. Borstelmakers uit de vorige eeuw kochten hun varkenshaar bij de voddenboer. Het varkenshaar werd in sodawater gewassen, aan kleine stokjes gebonden en vervolgens een paar uur gekookt.
Bron: zuiderzeemuseum.nl
brander:"
stoker van brandewijn of jenever; kolenbrander; arbeider die in een steenbakkerij de winddroge stenen opstapelt om te laten bakken; arbeider die wol reinigt met gebruik van brandbak.
Bron: vele handen: gids van historische beroepen
brievengaarder
brievenbesteller op een klein dorpje
centrifugist
Bedieners machines en installaties, assemblagemedewerkers bedienen industriële en landbouwmachines en -apparatuur.
commies (of kommies) der rijksbelastingen
werd aangesteld door lokale en provinciale overheden en moest op grenspunten als havens, postkantoren, telegrafiebedrijven, spoorwegen en/of landsgrenzen de voorkomende administratieve zaken rondmaken, zoals de heffing van belastingen," bron: historiek.net.
zie ook Wikipedia als voorganger van douanebeambte
aangevuld door Ida dd 31-08-2023
commisionair
Iemand die op eigen naam en tegen loon of provisie op order of voor rekening van een ander daden van koophandel (bijv. effecten of graan) verricht en overeenkomsten sluit.
conducteur der brievenmalen.
Brievenmaal is een zak waarin de brieven verzonden worden
confiseur
Banketbakker
courantier:
nieuwstijdingschrijver oftewel een journalist (bron: Encyclo.nl)
diacoon
in de protestantse Kerken de mannelijke functionaris die arbeid verricht op hetzelfde terrein als de diacones, dus in de dienst van barmhartigheid. De Nederlandse Broederschap der Diakonen ontstond in 1889 en verkreeg later erkenning van de Nederlands Hervormde Kerk. De diaconen worden o.a. te Heemstede opgeleid.
Bron:Ensie.nl
darmzouter
Een darm werd gezouten voor het maken van worst
Doodgraver
graaft een graf en maakt het na de begrafenisceremonie ook weer dicht. Maar het is ook nog iets anders.
emballeur
inpakker, verpakker
fabrikant van gebreide goederen (spreekt voor zich)
granietvloerlegger
mogelijk terrazzolegger lees meer over terrazzo op deze wikipedia-pagina
herbergier:
ook wel waard: beheerder van een herberg (plaats waar men tegen betaling kan overnachten, eten en drinken).
Bron: encyclo.nl
hippodroom
Soort circus
Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij, commies bij de
houtvester
van Hare Majesteit de koningin op 't Loo
huisbewaarder
huzaren ,wachtmeester der
kantonnier
is de aanduiding voor een vaste arbeider belast met het dagelijkse onderhoud van wegen en sluizen.
karreman:
iemand die met een kar rijdt, voerman, bestuurder van een kar, iemand die met een kar iets vervoert. Vervoerde klei van de walkplaats op zijn kar naar de vormplaats.
walkplaats:" De klei werd hier in dunne lagen opgebracht en onder voortdurende toevoeging van water met blote voeten tot een plastische massa gekneed. Dit zware werk werd ‘walken’ genoemd. Na het walken was de klei gereed om gevormd te worden
zie dbnl
koffiehuishouder:
gelaghouder, kastelein etc.
bron: Encyclo.nl
kooiman
of kooiker is een eendenkooihouder (en had vaak een kooikerhondje)
korporaal-kok
Kok b.v. bij de Koninklijke Marine.
Je begon als kok 3, dan kok 2, vervolgens kok 1 en dan korporaal-kok.
kuiper:
iemand die houten kuipen en vaten of tonnen maakt
lampenist
iem. die de zorg voor de lampen heeft, ze moet aansteken enz. (bij stations, treinen, aan boord, in de schouwburg enz.).
landman,
zou iemand zijn die meer land in eigendom of pacht heeft dan een landbouwer en vaak ook personeel in dienst had.(in een forum van geneanet.nl (2014) ook nog de volgende opmerking gevonden: onduidelijk omschreven begrip dat naargelang de periode en/of lokatie niet steeds dezelfde inhoud dekte)
landstormplichtige.
Lees het hele Wikipedia artikel over dit onderwerp.
"Mijn gedachte ging naar de Duitse "Landstorm Nederland" in WOII. Uit het artikel blijkt echter dat de bezetters misbruik maakte van de naam van de Vrijwillige Landstorm." aldus Rotjeknor
leraar in lichaamsoefeningen
Toch geen bijzondere omschrijving, maar is, aldus Rotjeknor, juist de officiële benaming, voor wat we gewoonlijk de 'gymnastiekleraar' noemen :)
De 'leraar in lichaamsoefeningen' volgt de HBO opleiding op de academie voor lichamelijke opvoeding en kan in iedere sport trainingen geven. Hij/Zij is dus multidisciplinair opgeleid.
likeurstokersknecht
helper (knecht) bij het vervaardiger van likeuren, (sterk) alcoholische dranken, die met kruiden, vruchten en suiker zijn bereid.
lompengaarder
voddenopkoper ook voddenraper, lompengaarder, -handelaar, lorrenboer, lorrenman, morgenster, voddenboer, -man -raper, tagrijn, uitdrager. Een voddenman, in sommige delen van Nederland ook wel lorrenboer genoemd, was iemand die oude kleren opkocht en weer doorverkocht voor de fabricage van papier of poetskatoen.
En soms werd ook de, nu zeer beladen, term Lompenjood gebruikt. ‘Wat ouds!’ was een standaard straatroep van zogenoemde vodden- of lompenjoden. Veel (joodse) straathandelaren werden erg geplaagd, vooral door straatjongens. Cornelia Carolina Margaretha Luyken (1805-1872) weidde er in 1853 nog een gedicht aan, wat overigens slecht werd ontvangen.
loopknecht
Man of jongen, belast met het doen van boodschappen voor een winkel of ander bedrijf.
luchtschommelhouder
lees hier meer over de luchtschommel(houder) en kermisfamilies
manufacturier:
winkelier in manufacturen (stoffen zoals linnen, katoen, e.d.) of te wel een "stoffenwinkelier" Men kon daar ook alle benodigdheden kopen om zelf kleding te maken zoals garens, knopen en ritssluitingen.
melkmeter
Werkzaam in een zuivelfabriek om het vetgehalte van en de hoeveelheid melk te bepalen, die van de verschillende boerderijen afkomstig is.
Bron: oudeberoepen.nl
melkweger
nachtstoker
Bracht de stoomlocomotief op temperatuur
nettenboetster,
vrouw die destijds de 'staande' netten repareerde die werden gebruikt voor de vleetvisserij op haring.
olieslager.
Ook wel oliemolenaar genoemd
ontvanger der registratie
ambtenaar die de registratierechten ontvangt van een akte of geschrift dat geregistreerd wordt in een daartoe bestemd register.
opdrager
m. (-s), die opdraagt, inz. die een werk aan iem. opdraagt; — (hij vischafslag) iem. die de manden met visch op of aan weerskanten van de afslagtafel plaatst; enz. (ensie)
opperman:
degene die voor de metselaar de materialen (stenen, kalk, enz.) aandraagt. Vroeger ook de handlanger van de (dak)dekker.
De term 'oppermans dagloon' werd gebruikt om aan te geven dat het om een gering loon ging.
opvoedend ambtenaar
was werkzaam bij het Rijksopvoedingsgesticht De Kruisberg te Doetinchem: Ida deelt hier een link naar een verhaal over o.m. dit gesticht
opzichter
bij de Nederlandsche Heide Maatschappij ontstaan NHM
overwegwachter
Een wachter is bij de spoorwegen, en ook wel bij tramwegen, verantwoordelijk voor een deel van de bewaking en beveiliging van een spoorweg. Het gaat daarbij om het bedienen van spoorbomen, seinen, wissels en bruggen. Een wachter was vaak ook verantwoordelijk voor het inspecteren of schouwen van het spoor, een sein, een brug, enzovoorts.
Het beroep bestaat nog steeds.
palfrenier
is de rechterhand van de koetsier. De koetsier bestuurt vanaf de bok het paard/de paarden voor de koets of het rijtuig. De koetsier zit altijd rechts, de palfrenier zit links op de bok. De palfreniers zijn dus de bijrijders.
pannenbakker:
werknemer in een dakpannenfabriek
papiermaker
ambachtelijke papiermakers maken papierpulp, zeven het op schermen en drogen het handmatig of met behulp van een kleine uitrusting.
bron: 123test.com
lees meer over de papiergeschiedenis op de veluwe en Gelderland
parapluiemaker
in Nijmegen was een (Koninklijke) parapluiefabriek E. Meulenberg zie wikipedia
picker maker.
degene die (voor Nederland alleen in Eibergen) de stootkussentjes maakt die de spoelen in weefmachines opvangen. Ze zijn gemaakt van buffelhuid.
lees meer in de post van Ida van 25-08-2023
polderbode
Iedere polder had (niet alleen) in de Alblasserwaard een eigen bestuur. Elke polder had een eigen polderbode.Deze polderbode moest goed en waardig herkenbaar zijn. Hij mocht gratis reizen en had een bepaalde onschendbaarheid, die in de 17e en 18e eeuw een belangrijk mens was die gerechtigd was om de omslag te innen (belasting) en mede toezicht te hield op het reilen en zeilen binnen de heerlijkheid en de polder.
lees meer over de polders en het waterbeheer in Gelderland
Polders en broekgronden | Mijn Gelderland
Van Polderdistrict tot waterschap | Mijn Gelderland
Polderwerker:
grondwerker, werkzaam bij de aanleg en het onderhoud van dijken en polders
rad(en)maker:
in het noorden en oosten gebruikte term voor de wielmaker, degene die karrewielen vervaardigde.
reiziger
bezoekt in dienst van een ander klanten om bestellingen of opdrachten te verkrijgen of om contracten af te sluiten.
remmer
Een remmer was een personeelslid van een spoorwegonderneming die de zeer verantwoordelijke taak had de rem van een railvoertuig te bedienen op commando van de machinist of op grond van zijn eigen waarneming. Het is namelijk niet mogelijk om een trein binnen een redelijke afstand tot stilstand te brengen enkel met de locomotiefrem (behalve bij zeer korte treinen). Verdeeld over de trein werden daarom één of meer beremde voertuigen geplaatst, voorzien van een remmershuisje. Zo'n emmershuisje stak boven de trein uit zodat de remmer goed zicht had.
Eind 19e eeuw werd de remmer overbodig toen de doorgaande luchtrem het mogelijk maakte de remmen van alle voertuigen van een trein vanuit de locomotief te bedienen. Het duurde overigens nog enkele tientallen jaren voordat alle railvoertuigen van zo'n rem voorzien waren en de remmer definitief tot het verleden behoorde. (Wikipedia)
rijksagent:
functionaris ressorterende onder het departement van Justitie, belast met voogdijraadzaken of met bemoeienissen inzake voorwaardelijk ontslag van gestraften
rijknecht:
iemand die paarden verzorgt en er op rijdt.
ruilebuiter
volgens van Dale : m. (-s), die ruilt, die veel van ruilen houdt; (gew.) voddenkoper.
zie reacties op opmerking van Jos
schaalknecht
bedient de weegschaal in de waag
scharensliep
zie post van Rotjeknor dd 21-08-2023
scheepsbouwmeester:
heeft de leiding op een scheepswerf bij het bouwen van een schip
schuitenvoerder:
schipper op een schuit, vaak op een dekschuit of een lichter. Ook schuit(e)voerder genoemd
sleeper
voerman van een lage wagen, dienend voor het vervoer van goederen in een havenplaats.Vroeger geschiedde dat met sleden, waarbij men gebruik maakte van een smeerlap om de slee beter te laten glijden.
bron: Ensie.
spoorboekhandel
Lees meer over deze baron
sprengenwerker (rijks-)
staalvormer (ook zandvormer)
op een ijzergieterij: Men vult een houten raamwerk met een (stevig aangedrukt) speciaal soort (vochtig gemaakt) fijn zand. Vervolgens snijdt men de gewenste vorm uit of men drukt er een houten voorbeeld in. In de zo verkregen mal giet men na enig drogen het vloeibare metaal.
stalhouder
Rijtuigverhuurder
steenbaas
heeft volgens Encyclo.nl 2 definities:
- opzichter in een steenfabriek
- in de zegen(=soort net)visserij, de visser voor in de boot die de steenreep uitzet
steenfabriek(s)arbeider
steenfabriekgerelateerde beroepen als inzetter, steenmaker, steenfabrikant en steenkruier (steenkruier is in Ubbergen het grootste deel van de vaders). lees meer in deze post
stoomhoutzager
iemand die hout zaagt met door een stoommachine aangedreven zaag.
stroodekker:
De strodekker (of rietdekker) dekt huizen met stro (of riet). Tegenwoordig: riet dakdekker.
Tabakskerver;
hij die tabak kerft, aan repen snijdt.
leuk om te lezen de laatste tabakskerver in Gelderland
tabaksplanter
lees meer over de tabakindustrie in Gelderland
bron: MijnGelderland
telegrambesteller was verantwoordelijk voor de bezorging van ontvangen telegrammen. En wat is dan een telegram?
terrasso-arbeider
zie granietvloerlegger
tolgaarder
inner van tolgelden
Deze, Hendrik Vruggink, was tolgaarder op de Heijsterboom aan de weg van Hengelo naar Vorde
Zie ook de Olde Kaste
tramarbeider in Harfsen
Zie post dd 15-10-2023
treinsmid
smid, die van een gereedstaande trein het raderwerk, de remmen enz. naziet.
bron: ensie.nl
vader in het Diaconiehuis
zijn vrouw was 'moeder'
veearts (rijks-)
Veearts aangesteld door het Rijk. Veeartsenij
veeverzekering (directeur van een)
Verzekering tegen het geldelijk nadeel dat de verzekerde lijdt, indien zijn paarden, runderen of ander vee getroffen worden door ziekte of ongevallen - waaronder ook brand en bliksemslag in het open veld, voor zover niet verhaalbaar op een brandpolis - die de dood ten gevolge hebben of afmaking noodzakelijk maken.
veldwachter(gemeente- en rijks-)
voor de Tweede Wereldoorlog de benaming van een ordehandhaver in kleine gemeentes op het platteland. (Eeen soort Bromsnor)
Nederland kende sinds de Franse tijd (1794-1814) gemeenteveldwachters en rijksveldwachters. De eersten hadden alleen bevoegdheden binnen de eigen gemeente, en daarom waren gemeenteveldwachters vaak tevens aangesteld als onbezoldigd rijksveldwachter.
vellenschraper bij een perkamentfabriek
lees meer op Wikipedia over de vervaardiging van perkament
venter
verkoper "aan de deur" van bijvoorbeeld brood-, melk en petroleum
vleeschhouwer:
degene die geslachte dieren in verkoopbare stukken hakt
voerman
Berijder van een wagen, bestuurder, drijver, karrenman, koetsier, menner, vrachtrijder, wagenmenner
bron: enyclo.nl
vruchtenkweeker
Kweker van fruit
waagmeester
(gemeente)opzichter van een waag, hoofd der beëdigde wegers.
waardsman
De naam van een bestuurslid van een polder. De waardsman wordt gekozen uit de ingelanden
wachter(es):
iemand die een overweg bewaakt als er iemand aan het spoor werkt
warmoezenier
groentenkweker
werkmeester
aan de tram: (ploeg)baas/opzichter over een groep arbeiders.
wever:
erg oud beroep. Erg oude technieken voor het maken van textiel uit draden. Hierbij kunnen veel verschillende soorten materialen worden gebruikt: wol, vlas, katoen, zijde of linnen. etc
zaakvoerder:
volgens Van Dale een bedrijfsleider
zandvormer
zie staalvormer
zeeftenmaker:
maker van zeven van paardenhaar of dun draad voor het zeven van tarwebloem of boekweit
zeepzieder(sknecht)
zoetelaar"
-iemand die levensmiddelen aan soldaten in het leger levert-
bron:Wiktionary
