Ger(h)ardus Emaus de Micault (1798-1863) - kunstenaar en ontvanger 's Rijks belastingen
Laatst bijgewerkt op:
FritsK merkt op:
"In deze akte wordt de belastingontvanger maar ook tekenaar, etser en lithograaf Ger(h)ardus Emaus de Micault genoemd."
Borgtogt – Culemborg, 24 september 1838
Achter zijn formele voorkomen als belastingontvanger, ging een autodidact en inmiddels gevierd kunstenaar schuil, maar ook een bijzonder familieleven.
Na het overlijden van zijn echtgenote vindt hij nieuw geluk. Een 'groot standenverschil' geeft echter problemen voor een huwelijk.
Als vervolgens een onecht (liefdes)kind wordt geboren, vinden Ger(h)ardus Emaus de Micault en zijn, samengestelde, gezin op hun eigen wijze tot verder geluk.
Hun levensloop leest als een roman, zijn etsen en schilderen als 'getuigen' nagelaten en te zien in musea wereldwijd.
Ger(h)ardus Emaus de Micault werd geboren op 27 februari 1798 in Dordrecht.
"De toevoeging Emaus achter zijn voornaam verwijst naar de afstamming van kruisridders, die in 1099 allen de naam Emaus aannamen. Dit werd voortgezet in de familielijn, in zowel de mannelijke als vrouwelijke lijn."
Al in zijn vroege jeugd bleek Ger(h)ardus een geboren schilder.
Toch werd hij opgeleid tot belastingambtenaar.
In 1816 werd hij geplaatst bij de administratie der belastingen te ’s Gravenhage. Aansluitend was hij belastingontvanger in Lochem, Culemborg en Gouda.
Ger(h)ardus Emaus de Micault heeft nooit een kunstopleiding genoten.
Zijn werk wordt echter zeer gewaardeerd, wereldwijd. Zo is zijn werk internationaal te zien in bijvoorbeeld The National Gallery of Art in Washington.
Het Rijksmuseum heeft etsen aankocht, als ook Museum Gouda en het Boijmans van Beuningen in Rotterdam.
Na aanbeveling van vriend en Majoor Ernst Willem Jan Bagelaar en Ritmeester P. Janson mocht Ger(h)ardus Emaus de Micault voor de majoor aan het werk als vervaardiger van afbeeldingen met militaire bewegingen en gevechten.
The Affair near Konigstein – National Gallery of Art, Washington - Gerardus Emaus de Micault, 1799-1863
Majoor Bagelaar was ook schilder en etser. Van hem leerde hij de techniek van het etsen. Hij maakte veel studies van paarden en hun beweging.
Paardenstudie, Gerardus Emaus de Micault – Publiek Domein
Later maakte hij ook landschappen, zoals beschreven “rijk in denkbeelden en ordonnantiën” in de stijl van de etser Jan Luiken, die een voorbeeld voor Ger(h)ardus was.
Het oversteken van de Lek te Beusichem, Gerardus Emaus de Micault , 1862 – Publiek Domein
“Bekend is dat hij als ontvanger der belastingen in Culemborg een aanzienlijke kunstverzameling bezat met schilderijen van Hobbema, van der Helst, Weeninks en Beeldenmaker.”
Citaten uit: Biographisch Woordenboek der Nederlanden, 1869, Van der Aa, e.a
In de akte staat Ger(h)ardus Emaus de Micault vermeld als Rijksontvanger te Culemborg. Hij was belastingamtenaar voor het Rijk en beheerde in die functie alle inkomsten en uitgaven voor het Rijk.
Ger(h)ardus Emaus de Micault trouwt op 4 augustus 1824 te ’s Gravenhage met Maria Johanna Trijsenaar en ze vestigen zich in Lochem.
Ze krijgen, voor zover bekend, 3 kinderen, waarvan de eerste 2 kinderen jong overlijden: docher Maria Charlotte Catharina, zoon Pieter en dochter Maria Charlotta Emaus.
In 1828 overlijdt ook zijn vrouw in Lochem.
Overlijden Maria Johanna Trijselaar te Lochem op 01-10-1828– Gelders Archief - 0207_3725 Lochem, akte 33
Gerhardus Emaus de Micault vertrekt in 1829 samen met zijn enige kind, dochter Maria Charlotta Emaus de Micault, vanuit Lochem naar Culemborg.
Ze vestigen zich aan de Markt, huis nummer 453, samen met twee klerken en dienstmeiden.
Inschrijving Culemborg 1829 – RAR - 0827-4005 Bevolkingsregister gemeente Culemborg 1829-1835
Dienstmeid Derkjen Wittenberg verhuist vanuit Lochem met Gerhardus Emaus de Micault en zijn dochter mee naar Culemborg.
Uit onderzoek door de Historische Vereniging Diepenveen blijkt hierachter een bijzonder verhaal schuil te gaan.
“[…] Maar dan gebeurt er in datzelfde jaar iets opmerkelijks.
Derkje en Gerhardus krijgen een relatie en Derkje raakte zwanger. Dit was zeker in de 19e eeuw een grote schande en de ongehuwde Derkje moest ‘tijdelijk wegduiken’ om te bevallen van haar ‘onechte kind’.
Deze relatie is zeker ook zo opmerkelijk vanwege het grote standenverschil. In het milieu van Gerhardus zou men niet geaccepteerd hebben dat hij een kind had verwekt bij zijn dienstmeid. Dit zou waarschijnlijk ook grote gevolgen hebben gehad voor zijn baan. Men besluit daarom alles stiekem te regelen.
De hoogzwangere Derkje verhuist naar Venendaal Stichts en in 1831 bevalt zij daar van haar dochtertje Mietje (Maria Johanna) Wittenberg.
Dochter Mietje heeft dus de achternaam van haar moeder gekregen, want Gerhardus erkent haar niet officieel. Opmerkelijk is wel dat de voornamen gelijk zijn aan die van Gerhardus overleden vrouw.
Derkje Wittenberg gaat daarna weer ‘gewoon’ bij haar geliefde Gerardus Emaus de Micault wonen, maar is vanaf dat moment geen dienstmeid meer.
Mietje kan daar tot verdriet van Derkje niet wonen. Zij wordt geplaatst bij familie in Diepenveen op het adres Tjoene 41 (boerderij Nagel). Op dit adres wonen in 1840 nog de meeste broers en zusters van Derkje.”
Bron: historischeverenigingdiepenveen.nl, nieuwsbrief nr. 39, oktober 2018, Wim de Weerd m.m.v. Marc Alferink
Woonachtig in Culemborg, is een inschrijving te vinden in 1840 aan de Markt 453.
Aangegeven wordt dat de bewoners 1 gezin vormen, bestaande uit 6 personen.
Dirkje of Derkje Wittenberg (inderdaad) vermeld zonder beroep – RAR - 0827-4001 Volkstellingsregister gemeente Culemborg 1840
Inschrijving 1850 te Culemborg – RAR - 0827-4009 Bevolkingsregister gemeente Culemborg 1850-1860, deel 3
De Historische Vereniging Diepenveen vermeldt in hun artikel voorts:
“Derkje heeft veel heimwee gehad naar haar kind, haar familie en het landelijke Diepenveen.
Op 2 oktober 1840 koopt zij boerderij Ligtenberg (kadastraal A258) en omliggende landerijen voor 1600 gulden, een heel hoog bedrag voor die tijd.
Ze laat naast de boerderij een nieuwe woning (buitenverblijf) bouwen voor zichzelf en de Micault. Zij komen vaak met een koets vanuit Culemborg om hier vakantie te vieren.
De Micault kon heerlijk tekenen en etsen in deze landelijke omgeving. Derkje kan haar geluk niet op en bezocht haar broers en zussen en natuurlijk haar dochter Mietje op de vlakbij gelegen boerderij Nagel.
Haar familie was ook blij met zo’n rijke zus en zij konden gebruik maken van de landbouwgronden en de kolk bij Ligtenberg.
Het valt Derkje elke keer weer zwaar als ze na een verblijf in Diepenveen weer terug moet naar Culemborg.”
Hooiberg – Rijksmuseum, Gerardus Emaus de Micault, 1853 - RP-P-1884-A-8219
“Derkje Wittenberg en Gerard Emaus de Micault zijn omstreeks 1850 van Culemborg naar Gouda verhuisd.
Het was nu wel erg ver om iedere keer weer met de koets naar Diepenveen te komen. Bovendien was Mietje inmiddels volwassen en waren Derkjes broers en zussen uitgevlogen.”
Gerhardus Emaus de Micault en Derkje Wittenberg bleven tot hun dood samen in het huis in Gouda wonen.
Derkje Wittenberg is in Gouda overleden op 24 juni 1861, 55 jaar oud, Gerardus Emaus de Micault stierf op 25 november 1863, 65 jaar oud.
