Amsterdamse doodsoorzaken 1854 – 1940

Wilt u ook weten waar al die Amsterdammers in de negentiende eeuw precies aan dood gingen? Help ons mee de Amsterdamse doodsoorzakenregisters te indexeren!

Stand van zaken

  • 21.581 scans
  • 793 deelnemers

Project info

Reeds vroeg in de negentiende eeuw ontwikkelde de gemeente Amsterdam diverse strategieën om de deplorabele medische en hygiënische toestand in de stad te verbeteren. Amsterdam was daarmee één van de eerste gemeenten in ons land met een actief en voor die tijd ‘modern’ gezondheidsbeleid. Een van die strategieën bestond eruit de medische situatie goed in kaart te brengen. Zo begon de gemeente in 1854 de doodsoorzaak van iedereen die in de stad overleed te registreren. Daarmee ontstond een unieke bron, een bron die niet alleen uniek is voor Nederland maar ook in internationaal opzicht. Tussen 1854 en 1940, de einddatum van de registers,  zijn ongeveer 700.000 doodsoorzaken vastgelegd. Het feit dat de gehele bevolking – ook de onderste sociale lagen, en ook vrouwen en kinderen – voorkomt in deze registratie en ook nog eens over zo’n lange periode, maakt het mogelijk veel bijzondere onderzoeksvragen te kunnen beantwoorden. Vragen waar we anders nooit een antwoord op zouden kunnen formuleren.

Om dit onderzoek te kunnen uitvoeren moeten deze registers geïndexeerd en gedigitaliseerd worden. Door het enorme aantal van 700.000 individuen is deze indexering en digitalisering alleen met de vrijwilligers van Vele Handen uit te voeren. Dit is geen eenvoudig werk en ook is enige medische kennis een handige bijkomstigheid. Om de vrijwilligers te ondersteunen bieden we veel hulpbestanden aan die kunnen helpen bij het ontcijferen van het 19de eeuwse handschrift. U kunt die hulpbestanden hier vinden: https://www.ru.nl/rich/our-research/research-groups/radboud-group-for-historical-demography-and-family/current-research-projects/rg-citizen-science-history-health/hulpbestanden/ 


Heeft u vragen stuurt u dan alstublieft een email naar: doodsoorzaken.amsterdam@let.ru.nl.

Doodsoorzaken is één van de specialisaties van prof. dr. Angélique Janssens (werkzaam bij de Radboud Group for Historical Demography and Family History, van de Radboud Universiteit Nijmegen en het Sociaal Historisch Centrum Limburg in Maastricht). Voor haar maakt deze verzameling het mogelijk de ontwikkeling van gezondheid, ziekte en medische praktijken in Amsterdam te reconstrueren, niet alleen op het niveau van de ziekte maar ook naar bijvoorbeeld locaties in de stad, en voor verschillende sociale groepen over een periode van bijna 100 jaar. Zo wil zij de gezondheid van mannen en vrouwen vergelijken, of te weten komen aan welke ziekten de meeste kinderen overleden. Dat zegt namelijk ook iets over de wijze waarop die gezinnen met kinderen omgingen. Deze bron is niet alleen belangrijk voor historici, ook medici vinden in deze bron informatie over de ontwikkeling van hun vakgebied.

 

Cholera map of 1866, courtesy City Archive Amsterdam

De doodsoorzakenregisters werden aangelegd door het Bureau van de Statistiek van de gemeente Amsterdam. Er zijn vijf verschillende verschijningsvormen gebruikt in de gehele periode omdat de gemeenten een aantal malen wijzigingen aanbracht in de te registreren gegevens of de wijze waarop die gegevens moesten worden ingevuld. Dat betekent dat we ook vijf verschillende invoerformulieren gebruiken.

Nadat de registers zijn geïndexeerd en gedigitaliseerd, wordt de informatie overgenomen in een database en kan de werkelijke analyse beginnen. Omdat het aantal mogelijke onderzoeksvragen enorm is, geven we hieronder enkele van de belangrijkste vragen weer die onderzocht zullen worden:

  1. Is er een verband tussen doodsoorzaak en de wijk/straat waar de overledene woonde? En zo ja, hoe ziet dat verband eruit?
  2. Welke verbanden zijn er tussen het beroep van de overledene en de doodsoorzaak?
  3. Zijn er verschillen in doodsoorzaak tussen wettig en onwettig geboren kinderen? Kan dat een verschil zijn in de mate waarin deze kinderen borstvoeding kregen?
  4. Hadden mannen en vrouwen in bepaalde leeftijdsgroepen een verschillend doodsoorzakenpatroon; en zo ja, waar komt dat door?
  5. Heeft het beroep van het hoofd van het gezin invloed op het type doodsoorzaak?
  6. Hoe is het verloop van verschillende typen doodsoorzaak door de tijd heen?
  7. Wanneer komen de hart- en vaatziekten op? En wie zijn de eerste slachtoffers daarvan?
  8. Is het doodsoorzakenpatroon te koppelen aan de aanleg van de waterleiding in Amsterdam, of de aanwezigheid van riolering?

 

Post-mortem child