Frans Haniël - Bekende Duitse ondernemer met steenkolen in Culemborg
Laatst bijgewerkt op:
FritsK kwam de volgende akte opgemaakt te Culemborg tegen en merkt op:
“In akte 641 wordt Frans (Franz) Haniël koopman in koolen uit Ruhrort genoemd. Dit is nu een van de grootste Duitse familiebedrijven.”
Culemborg, 13 februari 1818 – Acte van quitantie met cessie van actie
“Door den Heer Mr. Fredrik Jacob Grævestein te Culenborg in kwaliteit van speciaale gemagtigden van den Heere Frans Haniël koopman in kolen, woonachtig te Ruhrorth in Duitsland ten behoeven van Willem Rabeling te Culenborg voor eene somma van duizend vier en vijftig gulden tien cent tot schuldbevrijding van de heren I:J: Dusseau en Compagnie.”
Johannes Franciscus (Franz) Haniël (1779-1868)
Franz Haniël start zijn carrière rond 1802 als handelaar in kolen en koloniale waren. Hij verscheept steenkool over de Rijn naar Nederland en vaart met koloniale waren terug.
In 1818, het jaar waarin de notariële akte werd opgemaakt, zullen de kolen per rijnschip zijn verscheept naar Culemborg.
Transport vond plaats al zeilend en jagend; getrokken door paarden en/of knechten langs de jaagpaden aan de oever.
Vanaf 1829 transporteert Franz Haniël met op stoom aangedreven raderboten; ontwikkeld en gebouwd volgens de laatste technieken op de scheepswerf Jacobi, Haniel & Huyssen-werf in de Ruhrorter Hafen.
Voor de bouw van de eerste stoomboten bracht Haniël voornamelijk Nederlandse en Engelse werfarbeiders naar Ruhrort.
Ondernemersfamilie Haniël stond samen met de familie Krupp uit het Ruhrgebied aan de basis van de industriële ontwikkeling in Duitsland.
Naast een kolenhandel, rederij en scheepswerf had de familie ook belangen in een hoogovencomplex bij Oberhausen, waar staal werd geproduceerd.
Daarnaast nam hij deel in een gezamenlijke onderneming ter exploitatie van veertien kolenvelden.
Halverwege de 19de eeuw opent Franz Haniël diverse steenkolenmijnen, waaronder de Zeche Zollverein bij Essen.
De Kolenmijn en industriecomplex Zeche Zollverein in Essen staat sinds 2001 op de werelderfgoedlijst van UNESCO. De mijn sloot in 2018.
Zeche Zollverein te Essen, circa 1843 – Bron: historischesportal.essen.de
Vandaag de dag beheert de managementholding Franz Haniel & Cie 206 individuele bedrijven in meer dan 30 landen en genereert zij een jaaromzet van circa €4.533.000.000 (meer dan 4,5 miljard euro) met 19.302 medewerkers.
De holding is vernoemd naar de kleinzoon van Franz Haniël: ook Franz Haniël geheten.
Franz Haniel & Cie is met recht inderdaad één van de grootste Duitse familiebedrijven te noemen, FritsK.
Leuke vondst!
Overigens zijn de overige personen in de akte ook geen onbekenden.
Willem Rabeling (1774-1844) was bierbrouwer aan de Groote Kerkstraat te Culemborg.
Tijdens de volkstelling van 1830 wordt hij als zodanig geregistreerd.
Registratie Willem Rabeling te Culemborg, 1830 – RAR 0827-4000 Volkstellingsregister gemeente Culemborg 1830
Ook de heer Fredrik Jacob Grævestein, die optreedt namens Frans Haniel, is bekend.
Hij komt regelmatig voor in Culemborgse akten als advocaat en notaris.
Inschrijving Frederik Jacob Grævestein te Culemborg, 1829 – RAR 0827-4003 Bevolkingsregister gemeente Culemborg 1829-1835
Leuk detail: het pand met voorheen de brouwerij van Willem Rabeling is nog steeds te vinden in de binnenstad van Culemborg.
Het pand, van origine de Dekenij genoemd, werd gebouwd in de 15e eeuw.
nederlandsebiercultuur.nl meldt hierover:
“Het is niet bekend wanneer er voor het eerst bier werd gebrouwen in De Dekenij in de grote Kerkstraat in Culemborg. Het pand was oorspronkelijk de ambtswoning van de Deken van het Kapittel van Sint Barbara.
In 1809 was pand eigendom van herbergier Anthonij van Munster, daarna van bierbrouwer Willem Rabeling en rond 1860 van bierbrouwer Joseph de Jong. In 1869 verkocht Joseph de Jong zijn bierbrouwerij aan Johannes van der Loo en Arie van Mourik. Zij noemden de brouwerij De Pauw.”
Tot 1913 is hier, voor zover bekend, bier gebrouwen. Vandaag de dag is het pand aan de Grote Kerkstraat monumentaal erfgoed.
Grote Kerkstraat 11 te Culemborg, voorheen brouwerij – Bronnen: Monumenten.nl en Google Maps
