Emigratie rond 1900 - de opmerkelijke reizen van Christiaan Beijnen (1856-1947) uit Beusichem

Laatst bijgewerkt op: 12 augustus 2022 16:43:50 CEST

 

Yvonnelmc zag deze akte en vroeg zich af: “hoe zou Christiaan in Chili beland zijn?”

 

Schuldbekentenis met hypotheekstelling, 12 juni 1914 – RAR NL-TlRAR_1516-09087_0003, akte 57

 

Schuldbekentenis met hypotheekstelling

“door Marinus Borgstein Janszoon te Culenborg als schuldenaar en genoemde Marinus Borgstein Janszoon voor zich en qq Aart Kroon te Culenborg als gehuwd met Elisabeth Borgstein en Nicolaas Johannes Borgstein te Ede als hypotheekgevers aan Christiaan Beijnen te Loncoche Hendrikus Johannes Beijnen te Beusichem en Agatha Sophia Beijnen te Beusichem ƒ 2500.”

 

Hendrikus Johannes (1857) en Agatha Sophia (1859) blijken de broer en zus van Christiaan Beijnen.

Een jongere zus, Jeanette Leonora Sophia (1862), blijkt overigens een jaar voor opmaak van de akte, in 1913, overleden.

 

Christiaan, Hendrikus, Agatha en Jeanette zijn de kinderen van Reijnier Laurens Beijnen en Jacoba Johanna Immink.

De drie kinderen Beijnen uit de akte ontvangen hypotheek van de familie Borgstein. Met hen is geen (familie)band vast te stellen.

 

Opvallend is de woonplaats van Christiaan Beijnen; Loncoche in Chili.

Een verhuizing van Beusichem naar het Zuid-Amerikaanse Chili lijkt niet voor de hand liggend.

Wat bracht hem in dit Zuid-Amerikaanse land in 1914?

 

Loncoche, Chili

 

 

Het leven van Christiaan Beijnen (1856-1947) leest als een bewogen en avontuurlijk verhaal, waarin verhuizing, wereldreizen, kolonisatie en emigratie een rode draad vormen.

Avonturieren lijkt Christiaan met de genen ingegeven. Vele familieleden Beijnen reizen of emigreren; in militaire functie, medewerker van het Rode Kruis begin 20e eeuw of als olympisch roeier.

 

Al op 23-jarige leeftijd reist Christiaan Beijnen af naar Nederlands Indië in het kielzog van zijn neef, Lourens Reinier Koolemans Beijnen (1852-1879).

Zijn neef, Luitenant ter Zee en zoon van een broer van zijn vader, is een heuse avonturier. Zo heeft hij enkele poolexpedities gemaakt, waarbij hij onder andere naar Nova Zembla afreisde in navolging van Willem Barentz richting het het ‘Behouden Huis’.

 

Na zijn reis naar Nederlands Indië komt Christiaan terug in Nederland, waarna hij letterlijk de wijde wereld in trekt of beter gezegd, doorkruist.

In het licht van de Wedloop op Afrika komt hij terecht in Zuid-Afrika in de strijd tussen de Boerenkolonisten en de Britten.

Hoe hij zich vervolgens vestigt in Chili, is te lezen in dit achtergrondverhaal.

 

Geboorte-akte Christiaan Beijnen te Beusichem, 11-05-1856 – Gelders Archief 0207_G_6167 Beusichem

 

Het leven van Christiaan begint bewogen met het vroeg-overlijden van zijn opa en zijn vader.

Christiaan wordt geboren in Beusichem op 11 mei 1856 als oudste zoon van Reijnier Laurens Beijnen en Jacoba Johanna Immink.

De eerste jaren van zijn leven woont hij samen met zijn ouders, broer en zus op de boerderij van zijn oma, Sara Maria van der Linden, en haar kinderen.

 

Gemeentekaart Beusichem, J. Kuijper, 1867 – RAR 0817-161 Atlas Buren

detail: boerderij van de familie J.J. van der Linden, de vader van de oma van Christiaan

 

 

Zijn opa, Hendricus Johannes Immink, overlijdt in 1851. Het gezin van zijn grootouders telt dan 10 kinderen, waarvan in 1856 nog acht kinderen op de boerderij wonen.

De boerderij is groot en de omliggende gronden beslaan velen hectaren boomgaard, tuingrond en bouwlanden.

De moeder van Christiaan, Jacoba Johanna Immink, beheert samen met haar moeder de boerderij en omliggende gronden.

 

Boerderij en omliggende tuingrond, boomgaarden en bouwlanden, eigenaar: J.J. van der Linden, 1832, beheert door Sara Maria van der Linden sinds 1822 – Bron: Hisgis.nl

 

 

Na het huwelijk van Christiaans ouders in 1856 en zijn geboorte een maand later blijft het gezin tot tenminste 1860 bij de oma van Christiaan – moeder van zijn moeder – op de boerderij inwonen.

Daarna betrekken ze een adres samen met zijn tante en haar gezin in dezelfde straat, heden de Ganssteeg te Beusichem.

 

Inschrijving bevolkingsregister familie Immink-van der Linden-Beijnen – RAR 0699-300 Bevolkingsregister gemeente Beusichem 1850-1862

 

In 1864 overlijdt Christiaans vader, Reijnier Laurens Beijnen.

Christiaans moeder blijft achter met vier kinderen. Christiaan, de oudste, moet dan nog 8 jaar worden.

 

De kinderen verblijven afwisselend op andere adressen, getuige de inschrijvingen in de Burgerlijke Stand 1860-1880.

Zeer wel mogelijk verblijven de kinderen bij familie of toeziende voogden van de kinderen.

Christiaan komt achtereenvolgens terecht in Alkmaar (1867) en Leerdam (voor 1873).

 

Inschrijving familie Beijnen met zus van vader op hetzelfde adres te Beusichem – RAR 0699-301 Bevolkingsregister gemeente Beusichem 1860-1879

 

Christiaan verblijft tussen 1867 en 1873 op verschillende adressen elders – RAR 0699-301 Bevolkingsregister gemeente Beusichem 1860-1879

 

 

Ook is te lezen in het bevolkingsregister dat Christiaan in 2 april 1880 vertrekt vanuit Beusichem naar Nederlands Indië. Christiaan is dan 23 jaar oud.

 

Kort voor zijn vertrek naar Nederlands Indië is zijn neef, Laurens Rijnhart Koolemans Beijnen (1852), als Luitenant ter Zee overleden in Nederlands Indië.

In november 1879 beneemt zijn neef zich, geveld door ziekte, van het leven aan boord van een schip voor de kust van Borneo en wordt begraven in Makassar op Celebes.

 

“C. Beijnen” op Passagierslijst SS Koningin Emma, 27 maart 1880, vertrek uit Amsterdam – Sumatra-courant, 8 mei 1880, Delpher.nl

 

SS Koningin Wilhelmina, 1896, reisroute als SS Koningin Emma - Stoomvaartmaatschappijnederland.nl

 

Op 27 maart 1880 blijkt Christiaan per stoomschip vanuit Amsterdam af te reizen naar Batavia.

 

Uit diverse passagierslijsten van aankomst en vertrek blijkt dat Christiaan als 'C. Beijnen uit Beusichem' tussen 8 en 14 mei aankomt in Batavia, Java en zich meldt bij Hotel Insulinde.

Op 15 mei 1880 reist hij per boot van Batavia naar Soerabaja. Vanuit Soerabaja bestaat een bootverbinding met Celebes.

Uit diverse bronnen en bekende vaarroutes is op te maken dat Christiaan zeer aannemelijk een bezoek brengt aan Makassar op Celebes, waar zijn neef begraven ligt.

 

 

Aangekomen vreemdelingen 8 t/m 14 mei, Hotel Insulinde (Batavia) – Java-bode, 15 mei 1880, Delpher.nl

 

Vertrokken passagiers van Batavia 15 mei naar Cheribon, Tagal, Pecalongan, Samarang en Soerabaia – Java-bode, 15 mei 1880, Delpher.nl

 

Detail Kaart Midden-Java, Atlas van Nederlandsch Oost-Indië, samengesteld door Topographisch Bureau te Batavia van 1897-1904 – Vrije Universiteit Amsterdam

met vaarroute van Christiaan naar Soerabaja via Cheribon, Tagal, Pecalongan, Samarang naar Soerabaja.

 

 

Vast te stellen is dat Christiaan in 1884 terug is in Nederland.

Op 19 september 1884 trouwt hij namelijk in Heerde met Maria van Toorenenbergen. Zij is geboren in Elspeet en woont te Heerde, waar ook het huwelijk wordt geregistreerd.

 

Huwelijksakte Christiaan Beijnen en Maria van Toorenenbergen d.d. 19-09-1884 te Heerde – Gelders Archief - 0207_4298 Burgerlijke stand

 

De daaropvolgende vondst betreft de geboorte van twee kinderen van Christiaan Beijnen en Maria van Toorenenbergen in Zuid Afrika in 1885 en 1888.

 

Zoon Jacobus Johannes Hendrikus Beijnen wordt geboren in Harrismith, Oranje-Vrijstaat, Zuid-Afrika op 23 juni 1885.

Dochter Maria Jeannette Beijnen wordt ook geboren in Harrismith op 27 november 1888. Ze trouwt te Gorbea, Chili, in 1912 met Oskar Lövengreen, geboren te Denemarken.

 

De Oranje Vrijstaat was een onafhankelijke staat in Zuidelijk Afrika in de tweede helft van de 19e eeuw, geregeerd door Nederlandstalige Boeren.

 

 

 

Harrismith, Kaart van den Transvaal en van Oranje Vrijstaat, Antwerpen, Drukkerij van Os-De Wolf , 19e eeuw – Rijksuniversiteit Gent

 

Wat Christiaan Beijnen en Maria van Toorenenbergen in Zuid-Afrika bracht, lijkt niet te achterhalen aan de hand van bronnen.

Aannemelijk emigreren zij – net als veel Nederlanders eind 19e eeuw – naar één van de Boerenstaten vanwege de grote armoede en het te kort aan werkgelegenheid in Nederland.

In Zuid-Afrika bestaat veel werk in opbouw van de infrastructuur en mijnbouw, met name in diamantmijnen.

Ook mogelijk treedt Christiaan Beijnen in dienst van het Vrijstaatse leger.

 

Vrijstaat is tegenwoordig een provincie in Zuid-Afrika en was vóór 1910 een onafhankelijke staat.

De staat werd bestuurd door de 'Boeren', voormalige Nederlandse kolonisten.

Samen met Transvaal was Oranje-Vrijstaat één van de belangrijkste Nederlandse Boerenrepublieken in Zuid-Afrika met als bestuur een president en een adviesraad.

 

 

De Zuid-Afrikaanse republieken rond 1885 – Bron: Wikipedia

 

 

De periode dat Christiaan met zijn gezin in Zuid-Afrika verblijft is een onrustige tijd. De strijd tussen het Verenigd Koninkrijk en de Nederlandse Boerenrepublieken is voortdurend aanwezig.

 

De strijd tussen de mogendheden over grondgebied staat bekend als de Eerste en Tweede Boerenoorlog, die duurden van 1880-1881 en van 1899-1902.

Tijdens de Eerste Boerenoorlog tussen het naastgelegen Transvaal en het Verenigd Koninkrijk blijft Oranje-Vrijstaat nog neutraal.

In 1899 raakt de republiek direct betrokken in de strijd: de Tweede Boerenoorlog met het Verenigd Koninkrijk.

De staatspresident voerde het zogenoemde Vrijstaatse leger aan. Alle blanke mannen van 16 tot 60 jaar waren dienstplichtig en maakten deel uit van het Boerencommando.

Veel kolonisten en oorspronkelijke inwoners vluchten of worden opgesloten in gevangenenkampen.

 

In 1901 wordt Oranje-Vrijstaat geannexeerd door het Verenigd Koninkrijk en in 1902 officieel toegewezen aan de Britten.

In 1910 ontstaat de tegenwoordige provincie Vrijstaat, waarbij de naam nog herinnert aan de eerste naamgeving met de bloedige strijd die volgde.

 

 

Tussen 1885 en 1888 heeft Christiaan met zijn gezin dus met zekerheid in Zuid-Afrika verbleven en kreeg twee kinderen.

Ook zeker is dat hij dienstplichtig was ten tijde van de Boerenoorlogen.

 

Loncoche en Gorbea, Chili

 

 

In 1912, wanneer zijn dochter trouwt, was Christiaan Beijnen met zijn gezin met zekerheid al in Chili.

In de akte in ons project opgemaakt in 1914 wordt de plaats Loncoche, Chili vermeld als woonplaats.

 

Marie Jeanette Beijnen van Torenenbergen en haar man Oskar Løvengreen

 

Hoe Christiaan Beijnen met zijn gezin vanuit Zuid-Afrika in Chili terecht komt, levert een zo goed als nieuw achtergrondverhaal op.

Het geeft een beeld landverhuizing als vlucht van economische malaise en hoe Zuid-Afrikaanse kolonisten een nieuw, stabiel leven opbouwden door – vaak opnieuw – de wereldzeeën over te steken.

 

 

Bron: Delpher

 

 

Toen de tweede Boerenoorlog in Zuid-Afrika eindigde – die uiteindelijk leidde tot de Engelse annexatie van beide republieken in 1902 – besloten Nederlandse immigranten terug te keren naar hun land van herkomst.

Kort na aankomst in Nederland krijgen ze de mogelijkheid om met hulp van de Chileense overheid naar Chili te emigreren.

In een poging om het zuiden van Chili te bevolken, verleidt de Chileense regering zo in 1903 Europeanen om zich daar te vestigen.

De Zuid-Afrikaanse emigranten, berooid van inkomen en huisvesting in een Nederland met een lage werkgelegenheid en welvaart, wil als landverhuizers een duurzame toekomst opbouwen in Chili.

 

Tussen 1903 en 1907 arriveren verschillende groepen Nederlanders uit Zuid-Afrika in Chili, de zogenoemde ‘Boers’.

Op 4 mei 1903 vertrekt de eerste groep van ruim 200 Nederlanders op het stoomschip ‘Oropesa’ van de rederij ‘Pacific Steam Navigation Company’ uit La Rochelle in Frankrijk.

De meerderheid is van oorsprong geboren in Nederland. Het grootste gedeelte van de groep komt uit Noord- en Zuid-Holland, de overige uit zuidelijke delen van Nederland. Onder hen ook kinderen, waarvan een klein aantal is geboren in Zuid-Afrika.

De reis naar Chili zal om en nabij een maand duren.

 

SS Oropesa te La Rochelle - Ansichtkaarten en foto's van de oceaanpassagiersdiensten van Pacific Steam Navigation Company Bron: www.simplonpc.co.uk/PSNC1.html#anchor370667

 

 

Groep kolonisten op de stoomboot Oropesa, op weg naar Talcahuano, mei 1903 -  Boletin de Museo Regional de la Araucanía de Temuco, 1984 (Foto: Adriana Tolhuijsen Bakx)

 

 

De Nederlandse kolonisten in Chili noemen hun vestigingsplaats 'Colonia Nueva Transvaal' ofwel ‘Nieuwe Transvaal Kolonie’, verwijzend naar de voormalig Zuid-Afrikaanse staat Transvaal.

Hoewel ze elk een stuk land in de buurt van het dorp Gorbea krijgen, evenals werktuigen en vee, stappen velen van hen al snel over op werk in andere industrieën.

Wat ze aantreffen is namelijk onontgonnen land bestaande uit rotsen, een guur klimaat, taalmoeilijkheden en werkzaamheden waar ze nog geen kunde van hebben.

 

Boeren kolonisten in Gorbea rond 1903 – www.es.wikipedia.org/Inmigración_neerlandesa_en_Chile

 

Hollandse kolonisten – Archivo Nacional de Chile

 

 

Op zoek naar aanwijzingen voor de specifieke reis die Christiaan Beijnen maakte met zijn gezin de volgende opmerkelijke vondst.

In een historisch onderzoek door het Regionaal Museum van La Araucanía in Chili valt deze vermelding op.

 

Bron: www.academia.edu/27445987/La_colonia_Nueva_Transvaal_de_Gorbea

 

 

In 1903 blijken tenminste 3 groepen kolonisten vanuit Zuid Afrika in Chili aan te komen.

In het onderzoeksrapport "La colonia ‘Nueva Transvaal’ de Gorbea: colonización extranjera en la Araucanía", Daniel Quiroz Larrea, Regionaal Museum van La Araucanía (1984), komt letterlijk de naam van ‘Christian Beijnen’ naar voren.

 

Zo valt te lezen: "El 14 augusto de 1903 llega un tercer grupo, esta vez de 8 colonos, a bordo del vapor "Orissa" y al mando de Christian Beijnen, que sirvió en las filas del ejército de la República Sudafricana con el grado de tiente” Sabemos que otros colonos llegaron posteriormente al país, pero no poseemos datos concretos sobre la fecha de su arribo.”

"Op 14 augustus 1903 arriveerde een derde groep, dit keer bestaande uit 8 kolonisten, aan boord van het stoomschip "Orissa" en onder bevel van Christian Beijnen, die diende in de gelederen van het leger van de Zuid-Afrikaanse Republiek met de rang van luitenant. We weten dat andere kolonisten later in het land zijn aangekomen, maar we hebben geen specifieke gegevens over de datum van hun aankomst."

 

Opmerkelijk: "... Christian Beijnen, die diende in de gelederen van het leger van de Zuid-Afrikaanse Republiek met de rang van luitenant."

Bronnen hebben nog niets prijsgegeven over deze 'rang van luitenant'. Bijzonder, want deze rang zou tenminste een registratie in militaire registers betekenen.

Ook wordt Christiaan bij aankomst als landbouwer geregistreerd en lijkt dat te blijven, zo zal blijken.

 

SS Orissa - Ansichtkaarten en foto's van de oceaanpassagiersdiensten van Pacific Steam Navigation Company  Bron: www.simplonpc.co.uk/PSNC1.html#anchor370667

 

Na aankomst in Gorbea worden alle gezinshoofden geregistreerd.

 

Registratie aangekomen families, aantal gezinsleden en oppervlakte toegewezen land, 1903 - Boletin de Museo Regional de la Araucanía de Temuco, 1984

 

Naast de familie Beijnen komt de familie Bout in 1903 aan in Chili.

 

De kolonist Bout en zijn gezin in Gorbea, 1907 - Boletin de Museo Regional de la Araucanía de Temuco, 1984 (Foto: Hertha Bout van Weezel)

 

In 1907 wordt Christiaan Beijnen geregistreerd als 'landeigenaar'.

Hoe lastig blijkt die Nederlandse tongval in het Spaanstalige Chili.

Beusichem wordt Bensigeno en van Toorenenbergen wordt van Twren-Enbergen.

Eerst registratie Christian Beijnen in Overzicht landeigenaren Gorbea – ‘Resena de colonizacion en Chile’, R.A. Peri Fagerstrom, 1989

 

Tevens vermeld (1907): ‘landbouwer, bewoont een zinken huis met schuur’.

Christiaan bezit een uitgebreide veestapel met onder meer koeien, paarden en varkens. Aannemelijk heeft hij zijn agrarische carrière doorgezet en een grote boerderij opgebouwd. Van de periode 1912 tot 1947 – zijn overlijden te Gorbea – is echter geen documentatie te vinden.

 

Tenslotte een actuele vermelding van Charlotte Løvengreen, die Christaan Beijnen vermeld als "de overgrootvader die zich in 1903 in Chili vestigde".

Charlotte Løvengreen is de kleindochter van Marie Jeanette Beijnen, dochter van Christiaan Beijnen en geboren in Zuid-Afrika, en Oskar Løvengreen, afkomstig uit Denemarken, die beiden meereisden met hun ouders als kolonisten naar Chili en in 1912 trouwden in Gorbea.

 

“In Chili wonen tegenwoordig tussen de 50.000 en 100.000 afstammelingen van deze emigranten, voornamelijk in Malleco, Gorbea, Pitrufquén, Faja Maisan en rond Temuco”, waar ook Christiaan Beijnen zich vestigde.

“Jaarlijks wordt traditiegetrouw Koningsdag gevierd.”

Bron: Ministerie van Buitenlandse Zaken, Chili.

 

 

Koningsdag 2022 – Nederlandse Vereniging in Chili