Yvonne,

ben juist haar naam tegengekomen in een reportorium van Ammerzoden waarbij ze de volmacht kreeg om geld af te halen bij de postspaarbank.

Leuk dan ook om dit achtergrondverhaal te lezen met de problematiek van weleer.

Dank hiervoor,

Andrea 

Andrea, langzamerhand kom ik meer zelfstandige vrouwen tegen in de repertoria van Ammerzoden, ik heb ze als opmerkelijk aangegeven in de hoop dat Minte daar weer iets moois over kan vertellen. Van juffrouw Tadema kon ik zelf al iets vinden, om mee te beginnen, wie weet komt er nog een uitgebreider verhaal.

Laatst bijgewerkt op: 26 januari 2023 19:11:20 CET

Mooie vondst!

 

Het uitgebreide verhaal van Henrietta Christina Tadema (1888-1964) als eerste vrouwelijke kandidaat-notaris in Nederland tegen het licht van de vrouwenbeweging eind 19e-begin 20e eeuw...

 

RAR 3182-394, akte 396, Ammerzoden, Royement aan Henrietta Christina Tadema, candidaat notaris, 23 mei 1912

 

Als eerste duikt Henrietta Tadema op in 1912, bij notaris H.C. de Jongh te Ammerzoden, merkte yvonnelmc al op.

 

Ook Andréa Beeckman kwam haar tegen in een akte opgemaakt te Ammerzoden in 1913, waarbij ze de volmacht krijgt om geld af te halen bij de postspaarbank in de nalatenschap van een inwoner van Hedel.

 

RAR 3182-395, akte 691, Ammerzoden, Volmacht aan Henrietta Christina Tadema, 12 maart 1913

 

 

Hoewel vrouwen de opleiding tot notaris met succes afrondden, werd het pas in 1946 voor hen toegestaan het notarisambt daadwerkelijk uit te oefenen.

 

 

Deze zaak begon in 1894. Op dat moment is het voor vrouwen nog niet mogelijk het staatsexamen tot notaris af te leggen.

Bij privaatdocent notariaat en fiscaal recht, C. Miseroy, meldt zich een vrouw om voor het staatsexamen notariaat opgeleid te worden.

De heer Miseroy legt het verzoek neer bij de staatscommissie – verantwoordelijk voor toelating tot het staatsexamen – die de vraag afhoudt; de zaak kan besproken worden, wanneer een vrouw zich daadwerkelijk aanmeldt voor het staatsexamen, beoordeelt de commissie. De vrouw trekt zich echter terug.

In 1901 meldt zich opnieuw een vrouw bij de heer Miseroy. De staatscommissie moet met deze aanmelding en naar eerdere beoordeling wel standpunt innemen en bepaalt dat de examens toegankelijk worden voor vrouwen.

De minister laat aanvullend in datzelfde jaar weten dat de wet vrouwen niet uitsluit van benoeming tot notaris.

 

Het duurt vervolgens tot 1911 voor de eerste vrouw het staatsexamen tot notaris aflegt. Dit is Henriettta Christina Tadema.

Ze wordt kandidaat-notaris en kan nog niet benoemd worden tot notaris of plaatsvervangend notaris.

In 1913 volgt overigens de tweede vrouwelijke kandidaat-notaris, mevrouw J.C. Tukker.

 

In 1917 doet Betsy Bakker-Nort - zie inzet - een eerste poging verandering te brengen.

Ze is voorvechter van vrouwenrechten, waaronder het Vrouwenkiesrecht (1919) en brengt een zogenoemd prae-advies in bij het Broederschap der kandidaat-notarissen. Helaas zonder resultaat.

In 1922 wordt ze lid van de Tweede Kamer. Ook het door haar ingebrachte ontwerpwetsvoorstel in de Tweede Kamer werd uiteindelijk in 1937 onbehandeld ingetrokken.

 

Prae-advies van Betsy Bakker-Nort e.a. in artikel Vrouwelijke notarissen, 15 augustus 1917, voorpagina – Haarlem’s Dagblad, Delpher

 

 

In 1946 geeft de Minister van Justitie vrouwen bij wet toestemming toe te treden tot het notarisambt.

In dat jaar worden 51 vrouwen na hun staatsexamen tot kandidaat-notaris benoemd.

 

Wat betekende dit voor Henrietta Christina Tadema?

Werd zij uiteindelijk notaris – net als Constance Bletz in 1947, als eerste vrouwelijke notaris in Nederland?

Wat bracht haar ertoe notaris te willen worden in 1911 met de wetenschap dat ze het ambt (nog) niet kon uitoefenen?

 

 

Benoeming Constance (Conny) Bletz in het artikel Eerste vrouwelijke notaris, 7 februari 1947 – Amersfoorts Dagblad, Delpher

Inzet: Advertentie notariskantoor van Riel en Bletz te Amsterdam, 27 februari 1947 – Algemeen Handelsblad, Delpher

 

Constance (Conny) Bletz – Huygens Instituut

 

Reactie Constance Bletz op benoeming, 11 februari 1947 – Arnhemsche courant, Delpher

 

 

Voor een uitgebreider beeld van Henrietta Christina Tadema gaan we allereerst terug naar 8 december 1911.

 

36 kandidaten slagen dat jaar voor het staatsexamen tot het notarisambt. Eén van hen is vrouw; de eerste vrouw. In de Staatscourant worden hun namen gepubliceerd en welke examenonderdelen zij met succes hebben voltooid.

 

 Bijvoegsel der Nederlandsche Staatscourant, 8 december 1911 – Delpher

 

Transcriptie

 

Alle kandidaten worden na hun examen benoemd tot kandidaat-notaris.

Als kandidaat-notaris ging men vervolgens op een notariskantoor aan de slag tot het moment dat een functie van notaris vrijkwam.

 

Voor Henrietta Tadema was dit in 1911 niet anders, zij het dat voor haar onduidelijk was of zij ooit het notarisambt zou kunnen bekleden.

Na haar examen vinden we haar allereerst terug in de akten opgemaakt te Ammerzoden - in dit project.

 

Beide akten zijn opgemaakt door notaris H.C. de Jongh te Ammerzoden in de periode 1912-1913. Hij was in die periode de enige notaris in Ammerzoden.

 

Ammerzoden, Hedel en Rossum, 1912-1916 – Topotijdreis.nl

 

In augustus 1914 vertrekt Henrietta naar Arnhem, waar ze tot 1915 woont aan de Van Pallandtstraat 68.

Het statige pand – gebouwd in 1906 en in vergelijkbare staat als nu – is overigens tevens in andere perioden het woonadres van haar moeder en half-broer; familiebezit dus niet uitgesloten.

 

Van Pallandtstraat 68, Arnhem, gebouwd in 1906 – Google 2023

 

Vervolgens is Henrietta Christina Tadema te vinden in het bevolkingsregister van Rossum in de periode 1915-1916 als ‘cand. notaris’.

 

Inschrijving te Rossum van Henriette Christina Tadema (1888-1946) – RAR 3150-912 Bevolkingsregister gemeente Rossum, 1910-1920, scan 17

 

Henrietta komt op 1 maart 1915 vanuit Arnhem naar Rossum. Aannemelijk is ze als candidaat notaris werkzaam op het kantoor van notaris Hijner te Rossum, echter is (nog) niets terug te vinden over haar aanstelling.

Ze verblijft bij de familie Verbeek aan de Maasdijk te Rossum.

Jan Hermanus Verbeek is onderwijzer, afkomstig uit Erichem, en biedt aan meer ‘jongelieden’ woonruimte aan, zoals op te maken uit de inschrijving in het bevolkingsregister.

 

Kaart van Rossum, gemarkeerd de Maasdijk, omstreeks 1916 – topotijdreis.nl

 

Op 2 december 1916 vertrekt Henrietta terug naar Arnhem, waar ze in 1917 trouwt met Jan Rombach. Hij is tevens ‘candidaat notaris’.

Ze vestigen zich in Vorden. Haar echtgenoot is dan nog werkzaam op een notariskantoor elders.

In 1929 – na 16 jaar kandidaat te zijn geweest – volgt haar echtgenoot notaris Numans op in Vorden en betrekt de familie de notariswoning aan de Zutphenseweg.

 

Huwelijksakte Jan Rombach en Henrietta Christina Tadema, 22 oktober 1917 te Arnhem – Gelders Archief 0207A_9019.04 Arnhem, Huwelijksregister 1917

 

Huize Wiemelinkskamp van de familie Rombach-Tadema aan de Zutphenseweg te Vorden, het notarishuis, voorheen dokterswoning – Vordense Kronyk 1991, nr. 1, uitgave van de oudheidkundige vereniging 'Oud Vorden, 1991

 

Henrietta en haar echtgenoot krijgen tenminste drie kinderen: Jan (1919), Henri (1923) en Sara Catharina (1924).

Tenminste één van hun kinderen volgt zijn ouders op in het notariaat. Hun zoon Jan neemt het notariskantoor van zijn vader in Vorden over.

Dankzij Oudheidkundige Vereniging ‘Oud Vorden’ lezen we in Oudvorden.nl/Notariële herinneringen aan Vorden  het verhaal van zoon Jan Rombach – van 1956 tot 1972 notaris in Vorden.

 

Over het leven van Henrietta is (nog) weinig te achterhalen. Aannemelijk heeft ze een rol gehad in het notariaat van haar echtgenoot, Jan Rombach, in Vorden.

 

Vast staat dat Henrietta mede het initiatief neemt tot de aanleg van een opluchtzwembad, aldus verklaard door haar zoon.

Ze lijkt hiermee sterk betrokken bij het maatschappelijk leven in Vorden en omgeving.

In 1934 richt ze namelijk mede een stichting op en middels de uitgave van obligaties weet ze de bekostiging van het zwembad tot stand te brengen.

 

 

Notaris lijkt Henrietta nooit geworden. Opmerkelijk, want gedreven door een familie met van oudsher veel notarissen en advocaten, lijkt dit pad bij geboorte voor haar voorbestemd.

 

Henrietta Christina Tadema wordt op 5 mei 1888 geboren te Franeker als dochter van notaris Petrus Jacobus Tadema en Catharina Elisabeth Tadema.

Henrietta’s vader en opa – vader van moeder – zijn bijvoorbeeld al notaris en tenminste twee van haar (half)broers worden notaris.

 

 

Geboorteakte Henrietta Christina Tadema, 5 mei 1888 te Franeker – Tresoar 1028-0094, Geboorteregister 1888, archiefnummer 30-12, Burgerlijke Stand Franeker

 

 

Haar vader Petrus Jacobus – eerder weduwnaar geworden van Aukje Annes Visser – is 58 jaar als hij in 1885 trouwt met Henrietta’s moeder, zijn nicht.

Ze krijgen samen tenminste drie kinderen: Klaas (1886), Henrietta Christina (1888) en Jeltus Gerhardus (1892), die een jaar na zijn geboorte overlijdt.

Uit het eerste huwelijk van haar vader zijn tenminste nog drie broers en één zus in leven.

 

Notariskantoor van Petrus Jacobus Tadema aan de Voorstraat te Franeker – Historisch Centrum Franeker

 

 

Henrietta groeit samen met haar ouders en aannemelijk een broer en één minderjarige halfbroer op in Franeker, waar haar vader kantoor aan huis heeft.

Als ze 11 jaar oud is, overlijdt haar vader, dan 71 jaar oud.

 

Waar zij na het overlijden van haar vader verblijft, is (nog) onduidelijk.

Mogelijk verblijft zij vlak vóór het afleggen van haar examen al in Arnhem.

Ze overlijdt in 1964 te Vorden.

 

 

Duidelijk is dat Henrietta Christina Tadema in 1911 - met het afleggen van haar staatsexamen tot notaris - de weg vrijmaakt voor vele vrouwen.

Twee jaar later volgt de tweede vrouwelijke kandidaat-notaris. Tot 1920 volgen 2 tot 3 vrouwen per jaar.

In 1946 is dit aantal opgelopen tot 51 vrouwen per jaar. Nadien nam dit aantal gestaag toe.

Tegenwoordig is twee derde van de kandidaten en 25% van de notarissen vrouw.

 

 

 

 

 

Dank je wel voor deze complete biografie, een mooi verhaal!

Wat een prachtig verhaal. Bedankt Minte.