De scheepsbouwers Meijer (17e eeuw-1948) - Rijke geschiedenis in akten en foto's
Laatst bijgewerkt op:
Ada Smits merkt op:
"De informatie op de site van heemkundevereniging Leeuwen heemkundeverenigingleeuwen.nl/Werf Meijer te Leeuwen past bij deze scan, akte 9915.
Het verhaal dat de zoon op twaalfjarige leeftijd zijn vader verliest. Moeder hertrouwt met veel jongere medewerker."
RAR 3182-2023 Archieven van notarissen in de Bommelerwaard – Repertoria H.C. de Jongh 1911-1935, 1935, akte 9915
“Proces verbaal algemeene vergadering van aandeelhouders N.V. Meijer & Co’s Scheepsbouwmaatschappij te Zaltbommel”
Het betreft hier de scheepswerf van Johannes Meijer (1832-1923), ten tijde van de akte in 1935 geregistreerd onder de naam N.V. Meijer en Co's, zijn zonen.
Achter deze akte blijkt een rijke, geillustreerde geschiedenis schuil te gaan van akten en foto's uit het archief van het RAR.
Een verhaal van scheepstimmerman Meijer uit Leeuwen in de 17e eeuw totaan - generaties later - een grote scheepswerf in Zaltbommel.
Portret Joannes Meijer (1832-1923) links en Cornelia Brouwers (1839-1913) rechts, Zaltbommel, 1903 - RAR 3500- 1103491 en 3500- 1103492 Collectie foto's, dia's en negatieven Bommelerwaard
Johannes Meijer wordt in 1832 geboren in Leeuwen waar zijn vader een scheepswerf heeft.
Als Johannes 12 jaar is overlijdt zijn vader. Zijn moeder zet de werf in Leeuwen voort en hertrouwt een jaar later met de 23-jaar jongere meesterknecht van de werf Bernard Tonissen.
Inschrijving Johannes Meijer, als scheepstimmerman, en zijn gezin - RAR 3150-1018 Bevolkingsregister gemeente Zaltbommel: 1860-1880, Wijk E
"In 1860 trouwt Johannes Meijer met Cornelia Brouwers en vertrekt naar 's-Hertogenbosch waar hij een werfje begint.
Waarschijnlijk omdat hij geen uitbreidingsmogelijkheden heeft, zoekt Johannes naar een andere locatie, waarbij hij zijn oog in 1864 laat vallen op de haven van Zaltbommel.
De scheepswerf [in Zaltbommel] groeit gestaag en wordt een belangrijke werkgever voor het kleine stadje. Van het begin af aan rijzen er wel problemen met het gemeentebestuur over het op diepte houden van de haven."
Baggerschuit in de haven met links de helling van scheepswerf J. Meijer, Zaltbommel, 1895 – RAR 3500- FK0269 Collectie foto's, dia's en negatieven Bommelerwaard
RAR 3509-22-10004 Prentbriefkaartencollectie voormalig Streekarchief Bommelerwaard – Haven van Zaltbommel met molen De Kat en scheepswerf J. Meijer, Zaltbommel, 1910
"Geleidelijk aan verwerft Johannes de gronden rondom de havenmond en breidt hij zijn scheepswerf uit. Steeds meer en grotere schepen glijden van de Zaltbommelse scheepshelling", meldt de heemkundevereniging Leeuwen hierover.
Uit de notariële akten (in dit project) blijkt dat Johannes Meijer het terrein rondom de haven in Zaltbommel onder meer verwierf door land te ruilen.
RAR 3182-1985 Archieven van notarissen in de Bommelerwaard – Repertoria G. Kolff 1875-1909, 6 mei 1903, akte 6417/100
Ruiling “tusschen Evert Gerrit Cornelis de Groot van Embden en Willem Cornelis Pleijte te Zaltbommel en Johannes Meijer aldaar van perceelen grond.”
Haven van Zaltbommel met woning van scheepsbouwer J. Meijer aan de Veerweg, Zaltbommel, 1895 – RAR 3500-22-8998 Collectie foto's, dia's en negatieven Bommelerwaard
Johannes en zijn vrouw krijgen tien kinderen, zes zonen en vier dochters. Het gezin woont aan de haven van Zaltbommel, grenzend aan de scheepswerf.
In 1891 koopt Johannes voor twee van zijn zonen de scheepswerf in Beneden-Leeuwen terug van zijn stiefvader. Vanaf die tijd omvat het bedrijf Meijer twee werven.
Zonen Wilhelmus Antonius (1865) en Gerardus Johannes (1877) beheren de 'afdeeling Leeuwen'.
RAR Nieuwe Tielsche Courant, editie 3 juni 1891, pag. 2
Werf Meijer – Heemkundevereniging Leeuwen
De scheepswerf in Leeuwen kent dan al een rijke historie.
"Wanneer de allereerste scheepswerf Meijer is opgericht, is niet precies bekend. Duidelijk is wel dat er al in het jaar 1600 sprake is van een scheepstimmerman Meijer in onze streek.
Harmannus Meijer (1579-1637) uit Santwijk bij Echteld, zoon en kleinzoon van Joannes Meijer en Jan Meijer, is evenals vader en grootvader scheepstimmerman.
Het bouwen van schepen zit kennelijk bij de familie Meijer in het bloed, want we vinden achtereenvolgens: scheepstimmerman Hendrik Janssen Meijer (1621-1658) en Hendrick Janszoon Meijer, geboren 1655.
In het jaar 1715 wordt Cornelis Meijer in Leeuwen geboren. Hij had zich, evenals de vele generaties voor hem, al op jonge leeftijd bekwaamd tot scheepstimmerman.
Ook Johannes Meijer, geboren 05-11-1752 te Leeuwen, overleden in 1814, werd eigenaar van een van de werven te Leeuwen.
Daarna werd zijn zoon Cornelius Meijer (geboren in 1800) al op 14-jarige leeftijd de eigenaar van de Meijerwerf."
“De scheepsbouwers Meijer hebben veel betekend voor het sociale en economische wel en wee in Leeuwen.
Zoals we hebben kunnen constateren was Meijer al vóór 1700 een belangrijke werkgever voor het bouwen van houten schepen aan de Waalbandijk te Beneden-Leeuwen.
In diverse modellen, soorten en maten zijn daar honderden schepen gebouwd.
Begonnen als werf voor uitsluitend houten schepen, maar later steeds meer overgaand op ijzeren schepen. Eind 19de eeuw werd er het eerste ijzeren schip te water gelaten.”, is opgetekend door heemkundevereniging Leeuwen.
Dat een proefvaart niet altijd volgens verwachting verloopt, blijkt op 8 augustus 1903 en beschrijft het volgende bericht in de Tielsche Courant van 11 augustus.
Tielsche Courant, editie 11 augustus 1903 – RAR TC_1903 Tiels(ch)e Courant, 11-08-1903, pag. 3
In 1904 treedt Johannes terug uit het bedrijf. Er wordt een N.V. opgericht waarvan hij commissaris wordt, de N.V. J. Meijer's Scheepsbouwmaatschappij.
Zijn zonen voeren de directie: Cornelis Bernardus Wilhelmus Meijer in Zaltbommel en Willem Meijer in Leeuwen.
In 1922 en 1927 zijn de statuten van de N.V. gewijzigd voor notaris H.C. de Jongh te Ammerzoden.”
RAR 3182-1958 Archieven van notarissen in de Bommelerwaard – Repertoria H.C. de Jongh 1911-1935, 2 september 1922, akte 4557 en 4558
Proces verbaal “ten verzoeke van de naamlooze vennootschap J. Meijer's Scheepsbouwmaatschappij, te Zaltbommel.”
en
Wijziging statuten “naamlooze vennootschap J. Meijer's Scheepsbouwmaatschappij, (J. Meijer's Shipbuilding Co, J. Meijer's Schiffsbaugesellschaft) te Zaltbommel.”
RAR 3182-1901 Archieven van notarissen in de Bommelerwaard – Repertoria H.C. de Jongh 1911-1935, 17 mei 1927, akte 6723
Statutenwijzing “Mr. Anne Tjitte Reitsma Nijmegen en Cornelis Bernardus Wilhelmus Meijer te Zaltbommel”.
Vanaf 1932 gaat het bedrijf verder onder de naam N.V. Meijer's en Co’s Scheepsbouwmaatschappij.
RAR 3182-2020 Archieven van notarissen in de Bommelerwaard – Repertoria H.C. de Jongh 1911-1935, 11 mei 1932, akte 8768
RAR 1612-389 Collectie Fotoknipsels - Scheepswerf Meijer, Zaltbommel, 1921
De scheepsbouw heeft in de jaren twintig van de vorige eeuw te maken met grote recessie. Ook de werf van de familie Meijer merkt de terugloop van opdrachten.
In 1929 sluit noodgedwongen de scheepswerf in Beneden-Leeuwen.
Personeel gaat werken op de werf in Zaltbommel en door samenvoeging probeert de N.V. Meijer & Co's de werf te behoeden voor faillissement.
Overheidssteun biedt enige financiele tegemoetkoming in de verliezen, maar rond 1930 is duidelijk dat ook de werf in Zaltbommel moet sluiten.
De familie Meijer treedt terug uit het bedrijf; de naam N.V. Meijer & Co's blijft voortbestaan.
In 1931 komt de werf officieel in liquidatie, welke pas wordt afgerond in 1942. In de tussentijd blijft de werf wel in bedrijf.
Schafttijd voor het personeel scheepswerf Meijer, Zaltbommel, 1941 – RAR 3509-22-10961 Prentbriefkaartencollectie voormalig Streekarchief Bommelerwaard
Na de ontbinding in 1942 is de werf gevorderd door de Duitse bezetter die er vaartuigen laat maken voor de Kriegsmarine.
Uiteindelijk is de scheepswerf in 1948 voortgezet onder de naam N.V. De Waal, die tot 1987 in bedrijf blijft.
Luchtfoto Haven met scheepswerf De Waal, Havendijk, Zaltbommel, 1955 – RAR 3500-22-8261 Collectie foto's, dia's en negatieven Bommelerwaard
In Beneden-Leeuwen en Zaltbommel werden door de scheepsbouwers Meijer vele houten ijzeren schepen gebouwd.
"Elke tewaterlating van een zeewaardig schip lokte steevast honderden kijkers naar de werf, zelfs de schooljeugd kreeg vrijaf om het schouwspel mee te maken”, klinkt het relaas van dorpsbewoners.
Ook voor personeel blijkt de doop zichtbaar een heuglijk moment.
RAR 3509-22-10952 Prentbriefkaartencollectie voormalig Streekarchief Bommelerwaard – Personeel scheepswerf Meijer op de Stad Zaltbommel bij de doop van het schip, Zaltbommel, 1918
RAR 3509-22-10953 en 3509-22-10955 Prentbriefkaartencollectie voormalig Streekarchief Bommelerwaard – Scheepswerf Meijer, de ‘Stad Zaltbommel’ bij de doop van het schip, Zaltbommel, 1918
Haven met scheepswerf N.V. De Waal, Zaltbommel, 1963 – RAR 3500-22-9404 Collectie foto's, dia's en negatieven Bommelerwaard
