Johan Adriaan Heuff (1843-1910)
Laatst bijgewerkt op:
Andréa Beeckman vraagt zich af:
“Akte 1, gaat het hier over de auteur Johan Adriaan Heuff (1843-1910)?”
Verkoop, Tiel, 2 januari 1908 – RAR 9-9195-Tiel, NL-TlRAR_0009-09195_0002, akte 1
“Johan Adriaan Heuff Antoniezoon te Tiel en anderen aan Albertus Adrianus Heuff te Kerk-Avezaath, van onroerend goed aldaar, gem. Avezathen, voor ƒ26000,=”
Blijkens nota bene zijn eigen genealogisch onderzoek wordt in deze akte inderdaad de auteur Johan Adriaan Antoniezoon Heuff uit Kerk-Avezaath bedoeld.
Albertus Adrianus Heuff, koper in de akte, is overigens de familie Heuff uit het artikel Firma Heuff Cellendonk te Kerk-Avezaath.
In 1891 onderzoekt Johan Adriaan Antoniezoon Heuff uitgebreid zijn familiegeschiedenis, die hij publiceert in ‘Geslacht Heuff, Aanteekeningen en Toelichtingen bij de Geslachtlijst’.
De publicatie wordt vergezeld van een indrukwekkende, uitklapbare stamboom.
Tegenwoordig maakt deze onderdeel uit van het Archief van de familie Heuff te Avezaath en Tiel, 1517-2008 bij het RAR (1373-A19).
Begeleidend schrijven bij Geslachtslijst met Aanteekeningen en Toelichtingen van de familie Heuff, 1891 – RAR 1373-A19
De familie Heuff is tot in de vijftiende eeuw terug te vinden in en rond de plaatsen Zoelen, Kapel-Avezaath en Kerk-Avezaath.
Opmerkelijk veel telgen Heuff bekleden functies als burgemeester of zijn lid van (polder)besturen. Ook telt de familie tenminste twee auteurs en veel ondernemers.
Dat in de akte met zekerheid de auteur Johan Adriaan wordt bedoeld, is te danken aan het patroniem Antoniezoon.
Het betreft hier dus niet generatiegenoten als koffiebrander Johan Adriaan Ez. (Evertzoon), landman Johan Adriaan Gz. (Gijsbertzoon) of Johan Adriaan J.Az. (Johan Adriaanzoon).
Het betreft overigens ook niet de auteur Johan Adriaan Jz Heuff (1901-1938). Tenslotte was hij pas zeven jaar oud bij opmaak van de verkoopakte in 1908.
J. Huf van Buren (Johan Adriaan Antoniezoon Heuff), zoals geportretteerd in De twee invasies, Plantijn, Gent, 1906 – DNBL2015-08-03 FR
Johan Adriaan Heuff (1843-1910) – het bekendst onder pseudoniem J. Huf van Buren – ontwikkelt zich tot letterkundige.
Ook is hij administrateur van de Utrechtsche Waterleiding Maatschappij.
Zijn passie echter ligt in de historie van Gelderland. Als schrijver van romans en toneelstukken, wordt hij zelfs geroemd door het koninklijk huis.
Veel portretten zijn niet te vinden, hij lijkt daarin terughoudend, zoals blijkt uit een gevonden persoonlijk geschreven briefje.
Ongehuwd en als schrijver bij voorkeur in anonimiteit – hij schrijft zijn teksten onder diverse pseudoniemen – spreekt hij zich uit over politieke en maatschappelijke onderwerpen.
Onder het pseudoniem J. Huf van Buren wordt hij echter dermate bekend, dat men aanneemt dat het zijn eigen naam is.
Wie is de persoon áchter de vele pseudoniemen?
Aan de hand van zijn werk, historische stukken én een persoonlijke kattebelletje van de schrijver geeft dit artikel een inkijkje in zijn leven en persoon.
Geboorte-akte Johan Adriaan Heuff, Avezaath, 3 maart 1843 – Gelders Archief 0207_2100.15 Zoelen, Geboorteregister 1843
Johan Adriaan Antoniezoon Heuff wordt geboren op 3 maart 1843 in Kerk-Avezaath als oudste zoon van Antonie Heuff J. Az. en Dirkje Maria Anna Versteegh.
Zijn vader is kastelein en logementhouder van de Hamsche Brug te Kerk-Avezaath, een etablissement met café en logies.
De Hamsche Brug, Kerk-Avezaath, rond 1900 – RAR 0668-D2.1 Prentbriefkaartencollectie Tiel
Johan Adriaan Antoniezoon Heuff groeit op in Kerk-Avezaath.
In De Hamsche Brug, het café waar zijn vader kastelein is, houdt de notaris tevens zijn veilingen en vinden reizigers van ver hun plaats voor de nacht.
Het zal vol bedrijvigheid zijn geweest aan de doorgaande weg en tolbrug op de route van en naar Tiel.
Het huis aan de overkant van de weg – Huis ten Ham – is overigens ook in bezit van de familie Heuff.
Koninklijke Akademie in Delft, 1858 – Wikipedia
Johan Adriaan gaat naar school in Tiel. Naar wordt aangenomen, is hij in de kost in Tiel en bezoekt het gymnasium aldaar.
Aansluitend gaat hij naar Delft en studeert aan de zogenoemde Koninklijke Akademie.
Tijdens zijn studie tot ingenieur ontwikkelt hij zijn schrijftalent.
Zijn eerste teksten verschijnen in 1864 in de Studentenalmanak, waarvan hij later redacteur zal worden.
Hij verlaat zonder diploma zijn opleiding, maar zal de rest van zijn leven gepassioneerd blijven schrijven.
De onderwerpen van zijn romans en toneelstukken ontleent hij aan historische gebeurtenissen in met name Gelderland, waarbij hij politieke onderwerpen niet schuwt.
Johan Adriaan Antoniezoon Heuff publiceert onder verschillende pseudoniemen als B.V.H.J., Jan van Brabant, Brandt van Doorn en Cosinus.
De meeste publicaties doet hij onder het pseudoniem J. Huf van Buren, dat hij ontleent aan de naam van zijn hospita in Delft.
Uitgave van de roman ‘Mannen van Sint-Maarten’, 1882, gesigneerd door de uitgever – Google
Zijn eerste roman, In 't vuur van den verkiezingsstrijd, wordt uitgegeven in 1871.
In 1877 verschijnt de historische roman De Kroon van Gelderland, dat zijn bekendste werk zal worden.
Onder zijn pseudoniem J. Huf van Buren wordt hij zó bekend, dat hij besluit de naam bij gelegenheid te gaan dragen.
Als hij in 1878 toetreedt tot de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde, doet hij dit dan ook onder de naam J. Huf van Buren.
Ook wordt hij lid van het hoofdbestuur van het Nederlandsch Tooneelverbond.
Inhuldiging van Koningin Wilhelmina, 1898 – Wikipedia
Prinses Wilhelmina blijkt een trouwe bezoeker van de toneelstukken van J. Huf van Buren.
Het valt hem de eer op uitnodiging het drama De Stedendwinger te schrijven ter gelegenheid van haar inhuldiging tot Koningin Wilhelmina in 1898.
J.A. Heuff Az. als mede-oprichter en bestuurslid Vereeniging Gelre, vanaf 1901 Oudheidkamer Tiel, 1898-1901 – Oudheidkamer Tiel
Inmiddels is Johan Adriaan Heuff ook in Tiel actief.
Als administrateur is hij verbonden aan de Utrechtsche Waterleiding Maatschappij, verantwoordelijk voor de aanleg van de eerste waterleiding in de stad.
Naar Parijs’ model wordt ook Tiel van een waterleidingsysteem voorzien en wordt de eerste watertoren in Nederland gebouwd.
Vanuit zijn huis op Zandwijk, nabij Tiel, zal Johan Adriaan de watertoren hebben kunnen zien staan.
Daar woont hij vanaf 1890, wanneer hij vanuit Zoelen naar een huis aan de Konijnenwal verhuist.
Watertoren Tiel aan de Echteldse dijk, 1889-1893 – RAR 0668-E1.1 Prentbriefkaartencollectie Tiel
Inschrijving bevolkingsregister gemeente Tiel van Johan Adriaan Heuff, 1890– RAR 0605-53 Bevolkingsregister gemeente Tiel 1880-1899
Links: Woonhuis J.A. Heuff – Uit: Den Gulden Winckel, jaargang 3, Baarn, 1904
Rechts: Konijnenwal, Tiel, rond 1910 – RAR 0668-K26.34 Prentbriefkaartencollectie Tiel
In 1904 bespreekt ‘Den Gulden Winckel, maandschrift voor de boekenvrienden in groot Nederland’ het boek ‘de Speelman’ van J. Huf van Buren.
Ze ontvangen de auteur als gedreven historicus en het boek als zeldzaam in zijn tijd.
“Een avonturenroman als dit frissche, onderhoudende, vroolijke boek, is iets zeldzaams in onzen tijd. De stof, welke de auteur vermoedelijk voor een deel uit oude archiefstukken en acten opdolf, moest hem al dadelijk toelachen, omdat de Betuwe, waar de geschiedenis speelt, Huf van Buren's geboortegrond is.”
Blijkens het toegevoegde briefje aan het artikel, geschreven door J. Huf van Buren, heeft hij een foto van zijn huis toegestuurd, op verzoek om een portret.
Als laatste zin voegt hij toe: ‘de schrijver staat vóór de stoep’.
“Als het dan moet, zál ik u
een portret sturen, waar voor
ge déze fotografie tans kunnen
gebruiken – een afbeelding van de
groene stulp waarbinnen “de
Speelman” geschreven is, de
schrijver staat vóór de stoep.”
3 III 1904 J. Huf van Buren
Bron: Den Gulden Winckel, jaargang 3, Baarn, 1904
Vanuit zijn liefde voor historie en geschiedschrijving is Johan Adriaan Heuff vanaf 1898 betrokken bij de oprichting van een historische vereniging in Tiel.
In 1901 krijgt deze de naam Oudheidkamer Tiel en heeft inmiddels haar 120-jarig jubileum heeft gevierd.
Johan Adriaan Heuff is bestuurslid tot 1910.
Wanneer de jaarlijkse vergadering en samenkomst van 1910 wordt besloten met een rijtoer door de omgeving van Hattem, wordt Johan Adriaan onwel.
Verslag van de jaarlijkse vergadering Vereeniging Gelre in Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant, 17 juni 1910 – Delpher
‘Bestuurslid J.A. Heuff verlamd tijdens rijtoer’ in Zutphensche courant, 17 juni 1910 – Delpher
Johan Adriaan Heuff raakt buiten bewustzijn en wordt halfzijdig verlamd opgevangen in het huis van de arts Versteeg in Heerde.
Enkele uren daarna zal hij aldaar overlijden.
Het is diezelfde arts Versteeg, die zijn plotseling overlijden aangeeft bij de gemeente Heerde.
Overlijdensakte Johan Adriaan Heuff, Heerde, 16 juni 1910 – Gelders Archief 0207A_8409.08 Overlijdensregister Heerde, akte 77
Het bericht van zijn overlijden wordt gedeeld in alle nationale kranten.
In de Tielsche Courant wordt Johan Adriaan geroemd als ‘de gezelligheid in persoon met zijn open, rond karakter. Zijn welwillendheid en hulpvaardigheid gaven hem vele vrienden. Zijn geestigen omgang maakte hem nog extra geliefd. Hij was een ongeëvenaard meester in grappen maken en kon op de meest studentikoze wijze deze en gene in het ootje nemen. Eigenlijk is hij student gebleven totaan zijn laatste snik.’
De uitvaart vindt plaats in Kerk-Avezaath ‘in den grootst mogelijke eenvoud’. Wellicht zegt dit iets over zijn bescheiden aard.
Uitvaart J.A. Heuff te Kerk-Avezaath in Bredasche Courant, 20 juni 1910 – Delpher
Wat hij achterlaat als één van zijn opzienbarendste werken, blijkt de spiritistische satire 'Kippeveer of het geschaakte meisje'.
In de roman steekt schrijver Cosinus de draak met geestuitdrijving en de kerk.
Het blijkt naadloos aan te sluiten op het al heersend maatschappelijk debat over geloof en bijgeloof.
Overigens wordt lange tijd áángenomen dat Cosinus het pseudoniem is van J.A. Heuff.
De schrijver laat dit een mysterie. De satire in het boek kan men koppelen aan de stijl van Heuff, maar de bijbelteksten zien zij hem niet citeren.
Het blijkt bron voor speculaties, veelal gepubliceerd in kranten, zodat we kunnen meelezen.
Speculaties over identiteit achter Cosinus in Provinciale Overijsselsche en Zwolsche courant, 20 juni 1910 – Delpher
In september 1910 biedt De Amsterdammer uitsluitsel.
Het weekblad krijgt exclusief toegang tot stukken uit de nalatenschap.
In een document opgesteld door Johan Adriaan Heuff zelf uit 1901 verklaart hij Cosinus te zijn.
Hoewel 'Kippeveer of het geschaakte meisje' nooit de goedkeuring van spiritisten en gereformeerden kreeg, wordt de schrijver postuum gelauwerd.
‘Opheldering auteurschap van den roman Kippeveer’ in Algemeen Handelsblad, 17 september 1910 – Delpher
Tiel kent – ter ere van de auteur – de Huf van Buren, treffend grenzend aan het Bleekveld met bibliotheek en theater.
In 1999 en 2004 zijn twee romans van J. Huf van Buren heruitgegeven.
Huf van Buren te Tiel, 2023 – Google
De boeken Jonker van Duinenstein en Johannes de Speelman zijn (weer) verkrijgbaar via de boekwinkel.
Jonker van Duinenstein (1897) is “een zeden- en tijdroman over Matthias Johannes Versteegh (1791-1859), bewoner van Huis Teisterbant in Kerk-Avezaath, door de auteur Johan Adriaan Heuff, Floris Darvelt genoemd. Aan een goed gevoel voor maatschappelijke verhoudingen ontbreekt het de schrijver niet. Door andere namen te gebruiken wordt de deur voor kritiek uit eigen familie veilig op slot gedaan en de poort tot een waarheidsgetrouwe beschrijving van 19e eeuwse maatschappelijke verhoudingen wijd opengezet.”
Johannes de Speelman (1904) is “een historische roman, gebaseerd op een waar gebeurd verhaal over een kinderroof met als hoofdpersoon Johannes, de onechte zoon van de heer van Elde, dat zich afspeelt in Ochten, IJzendoorn, Echteld, Kesteren, Opheusden, Lienden, Rhenen en vele andere plaatsen.”
Was getekend,
J.A. Heuff Az.
alias
J. Huf van Buren
Jan van Brabant
B.V.H.J.
en…
Cosinus
